1996'da hayatıma girdi Birand. Bazen uzak, bazen yakın olsak da sürekli temas halinde olmuşuz. İnişlerle, çıkışlarla, yer yer kızgınlıklar, yer yer kırılmalarla dolu bir ilişki olmuş bizimkisi. "Bak oğlum" diye başlayan uyarı telefonları. "Yaşaaa" diyen övgüleri...
 |
| Dünya liderleriyle söyleşi yapan Birand TRT'de bacak bacak üstüne atınca kıyamet kopmuş, santral kitlenmiş, telefonlar kesilmemişti. Nasıl olurdu da bir Türk gazeteci koskoca bir dünya liderinin önünde (fotoğraftaki Helmut Kohl) bacak bacak üstüne atardı. |
En son birkaç hafta önce yazışmıştık ve bana Apo'nun bir gün hapisten çıkıp Meclis'e girebilme ihtimaliyle ne demek istediğini anlatmıştı. Yabancı basın için hazırladığım bir haber için... Yazıyı yayımlanınca ona yollarım, diye aklımdan geçiriyordum. Yabancı basında alıntılanmaya, kendisinden bahsedilmesine son derece alışıktı ama benim derdim başkaydı: Hala, mesleğe yanında başladıktan 17 sene sonra bile, onun onayının peşindeydim. Ne düşüneceğini, ne diyeceğini merak ediyordum. Kısmet değilmiş.
Onu kaybettiğimizden beri Birand'ın gazeteciliği hakkında kalem oynatmayan kalmadı herhalde. Bir gazetecinin, bunca sene bedel ödeyerek, bütün Türkiye'yi cenazesinde birleştirmesi elbette göze çarptı. Bu etkiyi bir başka gazeteci yaptırır mı, bilmiyorum. Nasıl oldu da Birand sağdan soldan bu kadar kişiyi, birbirinden nefret edenleri bile, biraraya toplayabildi. Bence bu durup üzerinde düşünülesi bir nokta. Bunun sırrının doğru bildiğinden ne pahasına olursa olsun vazgeçmemek olduğunu düşünüyorum. Bunu Birand'dan öğrendim ben.
Daha lisede, onunla tanışmazken, zorunlu Milli Güvenlik dersinde okula silahla gelen bir askerle Birand yüzünden kavga ettiğimi hatırlıyorum. 90'lı yıllarda Kürt demek infial yaratmaya yeterdi, Birand da rüzgara karşı yürümekte inat etmiş bütün müesses nizamın hedefi olmuştu. Başta da askerlerin. Onu, Deniz Arman'ı ve kameraman Halim Abanoz'u yaptıkları bir haber yüzünden hakim karşısında gördüğümde hayran olmuştum. Olmak istediğim, yetişmek istediğim yer 32.Gün'dü ve bunun peşinde koştum, bunu başardım. O gün o mahkeme görüntüsünden başka bir ders çıkartmalıydım belki de: İyi gazetecilik Türkiye'de bedel ödemektir. Artık çok geç; bu saatten sonra şarkıcı da olamam...
Birand'ın yetiştirdiği isimlerden bahsediliyor. 32.Gün'e ilk geldiğimde web sitesini tasarlarken programa zamanla katkıda bulunmuş efsane isimleri bir bölümde toplama fikri çıkmıştı; isim ararken ben "32.Gün'den Geçenler" gibi kulağa yapay gelen bir başlık bulmuştum ve öyle kaldı. 32.Gün'den geçenler... 90'lar ortasının ilkel şartlarında kötü bir web sayfasında Ali Kırca'dan başlayarak programa katkıda bulunanları sırayla listelemiştik. Star'lardan kameramana kadar.
Yakın zamana kadar Türk televizyonculuğunun lokomotifi -- en azından haber kanallarında -- yolu 32.Gün'den geçenlerdi. Bu program, 28 Şubat'tan sonra format değiştirene kadar haber dosyalarıyla tam da "60 Minutes" gibi ekranda iyi gazeteciliğe yer açtı, starlar yetiştirdi ve orada yetişenler daha sonra başka yerlere gittiler, kurumların başına geçtiler.
Peki neden yolu 32.Gün'den geçenler derken geçmiş zamandan bahsediyorum?
Çünkü bu okulun en iyi ürünleri bugün ekranda yok. Kötü gazeteci olduklarından, ekrana yakışmadıklarından, bu işi bilmedikleri için mi? Hayır, asla değil. Aksine hala Türk televizyonculuğunun en deneyimli ekibi. Bir yayını hazırlıksız teslim etseniz saatlerce canlı götürebilecek ustalıkta ve tecrübedeler ama ekran onlara kapalı.
Geçenlerde 32.Gün'ün kurucularından Ali Kırca'nın yarattığı bir başka marka, Siyaset Meydanı, bu okulun öğrencilerini toplamış. Can Dündar, Serdar Akinan, Çiğdem Anad, Mithat Bereket, Coşkun Aral... Birand öldüğü gün Kanal D ekranlarında epey zamandır görmediğimiz Deniz Arman çıkmıştı. Hepsi hala ekrana yakışıyorlar, ama ekranda yoklar.
Birand acaba kötü gazeteciler mi yetiştirdi dersiniz? Kendimi de katarak sorabilirim: Biz mi bir yerlerde hata yaptık da bugün bize Türkiye sınırlarında gazetecilik yaptırılmıyor?
Hayır, aksine Birand iyi gazeteciler yetiştirdi. Kendisi gibi doğru bildiğini okumakta ısrar eden gazeteciler yetiştirdi ve yetiştirdiği gazeteciler de tıpkı onun gibi gazeteciliğin bedel ödemek anlamına geldiğini öğrendiler. Medya patronları, siyasetçiler, 'çalışan' gazeteciler Birand'ı ve mirasını övüp duruyor ama hiç kimse bu soruyu sormuyor: Bu miras ne oldu, neden sahip çıkılmıyor, neden bir köşede bekletiliyor? Can Dündar'ın ekrana çıkartılmamasının hesabını kim verecek?
Ne yazık ki Birand aramızdan ayrılırken geride çok kötü, çok çarpık bir medya düzeni kaldı. Ekranda olmak, gazetecilik yapmak türlü tavizler vermekle eş anlamlı hale geldi. Bu düzenden, bu düzenin bekçilerinden kendisinin de rahatsız olduğunu biliyorum. Biliyorum, çünkü Birand'ı iyi tanıyorum. Birkaç sene önce bir iş görüşmesine gittiğimde "Kanalı kapattırma, o kadar" demişti. Konuşacak başka hiçbir denge, kriter, ayak oyunu, dedikodu yoktu. İş para konuşmaya gelince bir-iki dakika içinde halletmiştik. "Seninle benim anlaşmamamız gibi bir şey söz konusu olamaz zaten" demişti. Birand bu kadar basit bakardı olaylara: Kiminle çalışacağını bilir, ona güvenir, onu iyi tanırdı. Başka yöneticilerden de farkı bu profesyonelliğidir: Bugünün amatörleri insanları işe alırken yeteneklerine göre değil, başka ölçütlere göre değerlendiriyorlar.
Bugün ekranda olmayan ve yolu 32.Gün'den geçen isimlere bakar mısınız: Serdar Akinan elinde küçük çantasıyla hem Türkiye'de, hem dünyada bir haftada sıfırdan kanal kuran adam olarak ün yaptı. Can Dündar yakın zamana kadar çalıştığı ve sonra hoyratça ekrandan alındığı kanalında "Ana haberi sadece Can Dündar için izleseniz bile" diye tanıtıldı. "Birand'ın paltosundan çıktım" diyen Soner Yalçın sudan sebeplerde iki yıl hapis yattı, kirli medya tarafından infaz edildi. Çiğdem, Mithat, Coşkun Aral bir gün olsun haberciliklerine leke sürdürmediler. Merkez medya bugün bu isimlere yer vermiyor; Mithat Bereket sağlık nedenlerinden, Coşkun Aral da bu çirkin düzenden kendi isteğiyle kıyılara çekilip belgesellere yoğunlaştığından dolayı. Ama sonuçta televizyonculuğun en profesyonel isimleri ambargolu.
Bir yandan Birand'a sahip çıkılıyor, bir yandan da onun arkasında durduğu gazetecilere veto uygulanıyor. Bu iki yüzlülük değil mi?
Siyaset Meydanı'nı izlerken bunları düşündüm. Bu isimlerin neden ekranda olmadıklarını... Bir yandan da kendime kızdım. Zamanında bazılarını hoyratça, bazen de haksızca eleştirmiştim. Ne gereği varmış, diyorum şimdi. Ben komplekssizce günah çıkartmayı da Birand'dan öğrendim. Aslında niyetim çıtayı daha da yukarıya, evrensel ölçülere çekmekti. Halbuki onlarla uğraşmanın ne gereği varmış, meğer ben onlarla uğraşırken başka tarafta neler oluyormuş, kimler ekranı ele geçiriyormuş ve hepimizi bir canavar gibi yutmaya çalışıyormuş da farkında değilmişim. O zaman da, yani birkaç sene öncesinde de, tıpkı şimdi olduğu gibi algım asgari bir gazetecilik kıdemine sahip olmayanları kabul etmiyordu. Bugün ekran o kadar kirli, öylesine vasatlara teslim ki ister istemez benim bu isimlere yaptığım eleştiriler de kendi kendini geçersiz kılıyor. Yaptığım eleştirileri haksız bulduğum gibi keşke Can, Mithat, Çiğdem, Serdar ekranda olsaydı diyorum. Hepsini mumla arıyorum. Çünkü hepsi gazeteci.
Onların yerine bugün ekranda neler var peki?
Eski bir polis, muhasebe servisinde, yani medya kurumlarının medyayla en alakasız bölümünde, beraber çalıştığı biriyle haber kanalı yöneticiliği oynuyor. Saçını uzatınca marjinal, saçını kısaltınca müdür olduğunu düşünen bir çocukla. Başbakan'dan habire Beyefendi diye söz eden bir gazeteci o kanalda, Birand'ın kurduğu kanalda, ekrana çıkıp "Şehit cenazesi haberlerini vermeyin, yaşını başını almış anchormanlere söylüyorum" diye akıl öğretiyor. Yıllarca Birand'ın birlikle çalıştığı Ayşenur Arslan'ın kuyusu kazılıyor. "Ankara'dan duydum, çok rahatsızlar" diye ekrandan alınmaya çalışılıyor. Ankara'dan falan duymadı tabii ki, yalan.
Özetlemek gerekirse gazeteciler ekrandan gidince, meydan non-gazetecilere kaldı. Birand'ın ayağı kaydırmak için yapmadığı kalmayanlar bugün onun koltuğunda arkasından sahte gözyaşları döküyor.
Birand gibi simge isimler hayata veda edince bu sadece bir insanın bu dünyadan ayrıldığı anlamına gelmiyor. Ne yazık ki bu ölümler geri dönülemez hasarlara neden oluyor, etkisi çok daha uzun sürede hissediliyor. Ufuk Güldemir öldükten sonra bunu görmüştük. Medya bugün Güldemir'siz daha renksiz, daha korkak, daha sinmiş. Birand'ın ardından da bunu göreceğiz: Can cekişen gazeteciliğin, günahı sevabıyla, bir damarı daha eksildi. Bu düzen yerine yenilerinin gelmesini de engelliyor, bayrağı devralacak, aynı yaratıcılığı, kompleksizliği, özgürlüğü medyada yaşatacakların önünü kesiveriyor işte.
Hepimizin başı sağolsun.
